Behandeling bij endometriose : mogelijkheden bij erge pijnklachten

Een behandeling kiezen bij endometriose

Als u veel pijn heeft van endometriose, dan kunt u kiezen voor een behandeling. U bespreekt met uw arts wat de voordelen en nadelen zijn van de behandelingen.
Sommige behandelingen kunnen vervelende bijwerkingen of risico’s hebben. Maar misschien vindt u dat niet zo erg, omdat uw klachten nu nog veel erger zijn.

Vaak geeft uw huisarts u advies om eerst pijnstillers of een medicijn met hormonen te proberen. Deze hebben meestal weinig bijwerkingen.

Als dit niet genoeg helpt, dan stuurt uw huisarts u door naar een arts in het ziekenhuis (gynaecoloog). Die kan u verder onderzoeken en samen met u bekijken welke behandeling bij u past. Bijvoorbeeld een pijnbehandeling, andere hormonen of een operatie. Deze behandelingen hebben vaak meer bijwerkingen. Bij deze behandelingen wordt u vaak ook geholpen door andere specialisten in het ziekenhuis.

Denk goed na over de behandelingen. Praat erover met uw arts. Maar bijvoorbeeld ook met uw partner of een goede vriend(in).

Bij de meeste vrouwen zijn de klachten bijna helemaal weg na de overgang. Komt u bijna in de overgang? Dan kunt u erover nadenken om hierop te wachten voordat u kiest voor een behandeling.

Medicijnen bij endometriose

De arts bespreekt eerst met u of u al pijnstillers heeft geprobeerd en of dat hielp. Bijvoorbeeld ibuprofen of naproxen (NSAID's) of paracetamol.

Uw arts kan voorstellen dat u een tijdje een andere pijnstiller probeert.

• Let op: pijnstillers zoals ibuprofen en naproxen kunnen vervelende bijwerkingen hebben. Lees meer bij NSAID’s.

Als pijnstillers niet genoeg helpen, dan bespreekt de arts met u of u hormonen wilt proberen. Het zijn hormonen die uw lichaam zelf ook maakt.

De hormonen zorgen ervoor dat er minder slijmvlies groeit in uw baarmoeder. En dus ook minder op andere plekken in uw buik.

• Zoals de pil, de hormoonring of de hormoonpleister.
• Ze hebben meestal weinig bijwerkingen.
• Deze medicijnen kunnen soms wel zorgen voor onregelmatig ongesteld zijn, vooral in de eerste 3 maanden.
• Ook kunt u zich vaker somber of boos voelen.
• Als u de pil gaat gebruiken, dan kunt u hem vaak doorslikken zonder stopweek. Bespreek dit met uw arts.

• Bijvoorbeeld lynestrenol. Het is er als pil, prik en hormoonspiraaltje.
• Sommige van deze medicijnen zijn ook een voorbehoedmiddel.
• Elk middel heeft andere bijwerkingen. De bijwerkingen kunnen ook verschillen per vrouw.
• Voorbeelden zijn: hoofdpijn, puistjes, dikker worden, bloed verliezen en moe zijn.

• Zoals gosereline, leuproreline, nafareline en triptoreline.
• U krijgt het als neus-spray of prik.
• Niet iedereen heeft bijwerkingen. Als u bijwerkingen heeft, dan lijken die vaak op de overgang, zoals:
  • warmte-aanvallen (opvliegers)
  • zweten in de nacht
  • droge vagina
  • pijn bij vrijen
  • vaker somber of boos zijn
  • pijn in uw gewrichten
• Vaak gebruikt u er nog andere hormonen bij (zoals de pil), om de bijwerkingen minder te maken.
• Als u het middel langer dan 6 maanden gebruikt, kunnen uw botten minder sterk worden (botontkalking). Vrouwen jonger dan 23 jaar krijgen dit middel meestal niet. Hun botten zijn nog niet op hun sterkst.
• Als u het middel lange tijd gebruikt, heeft u ook iets meer kans op hart- en vaatziekten, zoals een beroerte.
• Een arts in het ziekenhuis kan dit middel voorschrijven. Vaak kan uw huisarts u de prik geven. De neus-spray kunt u zelf gebruiken.

Endometriose gaat niet weg met hormonen. Ze zorgen dat de endometriose rustiger wordt en u minder klachten heeft. Als u stopt met hormonen, komen de klachten meestal weer terug.

Middelen met hormonen zijn niet geschikt als u zwanger wilt worden.

Sommige vrouwen proberen bijvoorbeeld een dieet, acupunctuur of vitaminepillen om beter om te gaan met de pijn. Voor de meeste van deze keuzes is geen bewijs dat het werkt. Het kan soms schade geven.

Gezond eten kan soms wel helpen om beter om te gaan met de klachten. Uw arts kan u advies geven of doorsturen naar een specialist in voeding (diëtist).
De endometriose-plekken gaan niet weg door gezond eten.

Als u nadenkt over bijvoorbeeld een dieet of acupunctuur, bespreek dit dan met uw huisarts of arts in het ziekenhuis. Hij of zij kan samen met u nadenken over wat bij u past en wat u veilig kunt proberen.

Hulp van een pijnteam bij endometriose

Als u erg veel pijn heeft, dan kan een pijnteam u helpen. Een arts die veel weet over pijn bespreekt met u wat u nog kunt proberen naast pijnstillers. Zoals:

• Kleine stroomstootjes (TENS): Kleine stroomstootjes kunnen de pijn minder maken. U kunt uzelf stroomstootjes geven met een TENS-apparaatje. U plakt dan een soort stickers op uw buik of rug. Met het apparaatje kunt u stroom sturen naar die stickers. De stroomstootjes geven een prikkelend of tintelend gevoel.
  Niet iedereen kan TENS gebruiken. Als u een hartritmestoornis, epilepsie of een pacemaker heeft, kan het bijvoorbeeld niet.

• Zenuw ‘uitzetten’ (zenuwblokkade): Een arts kan een paar zenuwen in uw buik ‘uitzetten’. Dit kan met hitte, stroom, hoge druk, röntgenstraling of door een medicijn in te spuiten. Daarna voelt u op die plek geen pijn meer.

• Behandeling bij een psycholoog: Met een psycholoog praat u over uw klachten. Met oefeningen leert u op een andere manier naar uw klachten te kijken. U leert er beter mee omgaan. Dit heet cognitieve gedragstherapie.

• Behandeling bij een seksuoloog: Met een seksuoloog praat u over uw klachten bij het vrijen. Ook krijgt u oefeningen voor thuis. Samen zoekt u naar een manier om minder last van uw klachten te hebben bij het vrijen.

• Bekken-fysiotherapie: Als u veel spanning heeft in de spieren van uw bekken, kan een bekken-fysiotherapeut u helpen. U krijgt oefeningen om deze spieren te leren ontspannen. En advies over bijvoorbeeld houding en leefstijl.

Een kijkoperatie bij endometriose

Is uw pijn heel heftig en helpen medicijnen niet? Dan kunt u kiezen voor een kijkoperatie. De arts haalt de endometriose-plekken dan weg.

Als de arts ziet dat de endometriose diep in uw organen is gegroeid, dan stuurt hij of zij u soms door naar een ziekenhuis met een afdeling voor endometriose. Daar werken specialisten die u beter kunnen opereren.

Helpt een kijkoperatie goed?
Vrouwen zeggen dat zij in de jaren na de operatie minder pijn hebben. Soms een klein beetje minder pijn, soms bijvoorbeeld de helft minder. De pijn verdwijnt meestal niet helemaal na een operatie.

Bij 1 van de 3 vrouwen wordt de pijn weer erger in de jaren na de operatie. Dan is vaak weer een operatie mogelijk.

U krijgt medicijnen die u in een diepe slaap brengen (dit heet narcose). De arts maakt dan een paar kleine sneetjes in uw buik. Door de sneetjes schuift de arts een kleine camera en gereedschap naar binnen. Hij of zij bekijkt uw organen door de camera en haalt met het gereedschap voorzichtig zo veel mogelijk endometriose-plekken weg.

Daarna worden de sneetjes weer dichtgemaakt. U gaat naar de uitslaapkamer tot u weer wakker bent. Meestal kunt u dezelfde dag naar huis.

Nadelen en risico’s van de kijkoperatie

• Het is niet zeker dat uw klachten minder worden.
• Als uw klachten minder worden, dan is er een kans dat uw klachten terugkomen.
• Misschien vindt de arts geen endometriose. Uw klachten komen dan door iets anders.

Een kijkoperatie gaat meestal goed. Soms moet de arts een grotere snee maken in uw buik. Bijvoorbeeld als u ernstige endometriose-plekken heeft of littekens in uw buik heeft van een eerdere buikoperatie. Het is dan geen kijkoperatie meer, maar een gewone buikoperatie.

Er is ook een kleine kans dat de arts andere organen raakt, zoals uw blaas of darm.

Ook geeft elke operatie een kleine kans op:

• een bloeding
• een ontsteking, bijvoorbeeld als er een bacterie in de buik terecht komt, een ontsteking van de wondjes of een longontsteking
• bloedpropjes in uw bloedvaten (trombose)

Weghalen van baarmoeder, eierstokken en/of eileiders

Helpen andere behandelingen niet en wilt u geen kinderen (meer)? Dan kunt u nadenken over een operatie waarbij uw baarmoeder, eierstokken en/of eileiders worden weggehaald.

Sommige vrouwen kunnen na deze operatie stoppen met hormonen. Bespreek met uw arts of dit misschien mogelijk is voor u.

Nadelen en risico’s van deze operatie zijn:

• Het is niet zeker dat uw klachten weggaan.
• Als beide eierstokken worden weggehaald, komt u in de overgang. U krijgt daar klachten van, zoals warmte-aanvallen (opvliegers).
• Er is een kans dat uw klachten terugkomen.
• Er is kleine kans dat de arts andere organen raakt, zoals uw blaas of darm.

Ook geeft elke operatie een kleine kans op:

• een bloeding
• een ontsteking, bijvoorbeeld als er een bacterie in de buik terecht komt, een ontsteking van de wondjes of een longontsteking.
• bloedpropjes in uw bloedvaten (trombose)

Hoe gaat het verder met endometriose?

Bij de meeste vrouwen gaat de pijn nooit helemaal weg. Het is daarom belangrijk dat u leert omgaan met de pijn. Kijk ook bij de Adviezen bij Ik heb pijn die langer blijft (chronische pijn).

Ook een behandeling bij een psycholoog of praktijkondersteuner kan soms helpen.

Meer informatie over endometriose

• Meer over endometriose, en contact met vrouwen die het ook hebben: de Endometriose Stichting

We hebben deze tekst gemaakt met de Europese richtlijn voor gynaecologen Management of women with endometriosis.