Lichen planus : ontstekingen in de huid of slijmvliezen

Wat is lichen planus?

Bij lichen planus zitten er ontstekingen in de huid of de slijmvliezen. Slijmvlies is huid met een dun laagje slijm.

Als de ontstekingen in de huid zitten, ziet u kleine rode of lichtpaarse platte bultjes. Er kunnen kleine witte streepjes op de bultjes zitten. De bultjes jeuken meestal. Soms zijn er dikkere, grotere plekken.

De bultjes zitten vaak op deze plekken:

• op de polsen, onder aan de rug, in de nek en op de enkels
• bij mannen: op de huid van de penis
• bij vrouwen: aan de buitenkant van de schaamlippen (het deel waar haar groeit)

Meestal is de ziekte binnen 2 jaar over.

Uitzonderingen:

• Soms komen er dikke plekken op de scheenbenen. In deze plekken kan heel soms kanker ontstaan.
• Mensen met een donkere huid krijgen soms donkere vlekken in het gezicht, de hals en op de armen.

Deze soorten lichen planus duren meestal langer dan 2 jaar.

Als de ontstekingen in de slijmvliezen zitten, doet dat vaak pijn. U ziet meestal kleine witte streepjes en rode plekken die op schaafwonden lijken. De ontstekingen in de slijmvliezen zitten meestal op deze plekken:

• in de mond
• bij mannen: op de eikel en de binnenkant van de voorhuid
• bij vrouwen: aan de binnenkant van de schaamlippen (de vulva) en in de vagina

Bij lichen planus in de mond is er een iets grotere kans op mondkanker. Ga daarom minstens 1 keer per jaar op controle bij uw arts of tandarts.

Lichen planus in de slijmvliezen gaat meestal niet over.

Vrouwen hebben iets vaker lichen planus dan mannen. Bij kinderen komt het weinig voor.

Lichen planus kan ook op andere plekken zitten. Bijvoorbeeld:

• in de nagels
  Ze kunnen kapotgaan, anders groeien, doormidden scheuren en pijn doen.
• in de haarzakjes op uw hoofd of de wenkbrauwen
  U krijgt dan jeuk of kale plekken.
• in de slokdarm
  U krijgt bijvoorbeeld last van brandend maagzuur, een hese stem of moeite met slikken. Soms ontstaat er kanker in lichen planus van de slokdarm.

Merkt u veranderingen aan uw hoofdhuid of nagels? Of heeft u problemen met slikken? Ga dan naar uw arts.

Deze informatie gaat alleen over lichen planus in de huid en in de slijmvliezen van de mond, de eikel, de binnenkant van de schaamlippen of de vagina.

Wat merk ik bij lichen planus?

U ziet kleine rode of lichtpaarse platte bultjes op uw huid.

• Er kunnen kleine witte streepjes op de plekjes zitten.
• De bultjes jeuken meestal.
• Ze zitten in groepjes bij elkaar.
• De groepjes bultjes kunnen ook samengaan. Er komt dan een grote rode plek van een paar centimeter.
• De bultjes zitten vaak op de polsen, onder aan de rug (bij het stuitje), in de nek en op de enkels.
• Bij mannen kunnen de bultjes op de penis zitten en bij vrouwen op de buitenkant van de schaamlippen.
• Op de enkels lijken de bultjes soms op wratjes.
• Op plekken waar uw huid kapot is, komen vaak nieuwe bultjes. Bijvoorbeeld doordat u krabt.

• U ziet meestal kleine witte of lichtgrijze streepjes aan de binnenkant van uw wangen, op uw tandvlees, lippen of tong.
• Uw tandvlees kan pijn doen en snel bloeden.
• Soms is het slijmvlies in de mond rood en zitten er zweertjes.

• U ziet kleine witte streepjes, rode glanzende plekken of wondjes aan de binnenkant van uw schaamlippen of bij de ingang van uw vagina.
• De plekjes kunnen ook in de vagina zitten.
• U kunt last hebben van pijn en een branderig gevoel, vooral bij het plassen en het vrijen.
• Na het vrijen kan uw vagina bloeden.
• Het kan ook zijn dat u er bijna niets van merkt.
• De huid kan dik en hard worden.
• Als de klachten lang blijven, kunnen uw binnenste schaamlippen kleiner worden. Ook kan het stukje huid dat over de clitoris zit, de hele clitoris gaan bedekken. Soms wordt ook de ingang van de vagina smaller.
• Veel vrouwen die dit hebben, hebben ook plekjes in de mond.

• U ziet kleine witte streepjes, wondjes of zweertjes op uw eikel of de binnenkant van uw voorhuid.
• U kunt last hebben van pijn en een branderig gevoel, vooral bij het vrijen.
• Het kan ook zijn dat u er bijna niets van merkt.
• De huid van de eikel kan dik en hard worden.
• Als de klachten lang blijven, kan de voorhuid aan de eikel vast gaan zitten.
• Mannen die dit hebben, kunnen ook plekjes in de mond hebben.

Waardoor komt lichen planus?

Het is niet duidelijk waardoor lichen planus komt. Er zijn waarschijnlijk verschillende oorzaken.

• Misschien komt het door een fout in de afweer (auto-immuunziekte). Uw eigen afweer valt dan gezonde cellen aan in uw huid of slijmvliezen.
• Mensen krijgen soms lichen planus nadat ze besmet zijn met een virus. Bijvoorbeeld het virus waardoor je hepatitis C of de ziekte van Pfeiffer krijgt.
• Lichen planus komt in sommige families vaker voor. Het is misschien erfelijk.
• Lichen planus op de huid komt vaker voor bij mensen die bepaalde medicijnen gebruiken. Het gaat om pijnstillers zoals ibuprofen (NSAID’s) en medicijnen tegen een hoge bloeddruk of hartproblemen (bètablokkers en ACE-remmers).
• Lichen planus in de mond komt misschien door materialen die de tandarts gebruikt, bijvoorbeeld om vullingen te maken.
• Lichen planus op de lippen kan ook komen door een allergie. Bijvoorbeeld voor tandpasta.

Door stress kan lichen planus erger worden.
Het is niet besmettelijk. U krijgt het ook niet via seks.

Behandeling van lichen planus

• U gaat voor de behandeling van lichen planus naar uw huisarts.
• Heeft u veel klachten? Of helpt de behandeling niet genoeg? Dan stuurt de huisarts u door naar een huid-arts (dermatoloog) in het ziekenhuis.
• De huisarts of huid-arts kijkt of u op andere plekken ook lichen planus heeft.
• Vrouwen met lichen planus op de schaamlippen of in de vagina: Zij kunnen naar een huid-arts of een arts die veel weet over ziektes bij vrouwen (gynaecoloog).
• Mannen met lichen planus op de eikel: Zij kunnen naar een huid-arts of een arts die veel weet over de plasbuis en de penis (uroloog).

U gaat voor behandeling van lichen planus van de mond naar uw huisarts of tandarts. De huisarts of tandarts kan u bij erge klachten naar een huid-arts of kaakchirurg sturen.

Behandeling van lichen planus met medicijnen tegen ontstekingen

De behandeling begint met medicijnen tegen ontstekingen. In de medicijnen zitten hormonen (corticosteroïden). Er zijn medicijnen met weinig of veel hormonen erin. Bij lichen planus krijgt u medicijnen met veel hormonen erin. Meestal helpen deze medicijnen al na een paar dagen tegen pijn en jeuk.

U krijgt een hormoonzalf of hormooncrème (corticosteroïden op de huid), bijvoorbeeld clobetasolzalf.

• U smeert de zalf 1 keer per dag.
• Als u de zalf lang moet gebruiken, smeert u 4 of 5 dagen per week.
• De arts of apotheek vertelt hoeveel ('vingertoppen') zalf u per keer mag gebruiken.
• Smeer alleen op de plekken waar u klachten heeft.
• Stop met de zalf als u geen bultjes meer heeft.

U krijgt een hormoonzalf en een vette zalf.

• U smeert de hormoonzalf 1 keer per dag.
• De arts of apotheek vertelt hoeveel ('vingertoppen') zalf u per keer mag gebruiken.
• Smeer de hormoonzalf alleen op de plekken waar u klachten heeft.
• Gebruik de zalf ook als uw klachten weg zijn. U hoort van uw arts hoe vaak en hoe lang.
• Gebruik iedere dag een vette zalf. Bijvoorbeeld cetomacrogolzalf, lanettecrème met 20% vaseline of paraffine-vaselinezalf. De vette zalf houdt uw huid zacht en helpt tegen een droge huid.
• Bij lichen planus in de vagina: u krijgt een zetpil met hydrocortison of zalf met clobetasol. U kunt de zalf met een minitampon of een speciaal buisje in uw vagina brengen. U doet dit niet vaker dan 3 keer per week. De binnenkant van uw schaamlippen en de huid rond de ingang van de vagina smeert u elke dag in met vette zalf.

U krijgt een gel, zalf (mondpasta), mondspoeling of neusspray met hormonen.

• U begint met 3 keer per dag.
• Als de plekken minder worden, gebruikt u het nog 1 keer per dag.

• een dunnere huid
• zichtbare rode adertjes (couperose)
• strepen in de huid (striae)
• haartjes die harder groeien
• een lichtere of juist donkerdere huid

Behandeling van lichen planus met medicijnen die uw afweer onderdrukken

Helpen de medicijnen tegen ontstekingen niet? Of heeft u veel bijwerkingen? Dan kan de arts u een medicijn geven dat uw afweer onderdrukt. De ontstekingen worden hierdoor minder.

• bij lichen planus op de huid, op de penis of de schaamlippen: tacrolimuszalf of pimecrolimuszalf
• bij lichen planus in de vagina: tacrolimuszalf
• bij lichen planus in de mond: een gel met ciclosporine, pimecrolimus of tacrolimus

• U hoort van de arts hoe vaak u de zalf of gel gebruikt. Meestal is dit 1 of 2 keer per dag.
• De arts of apotheek vertelt hoeveel zalf of gel u per keer mag gebruiken.
• Smeer de zalf of gel alleen op de plekken waar u klachten heeft.

• een branderig gevoel
• jeuk
• rode huid

De bijwerkingen gaan meestal na 2 weken over. Blijven de klachten? Bespreek het met uw arts.

Hoe gaat het verder bij lichen planus?

Bij de meeste mensen met lichen planus in de huid is de ziekte binnen 2 jaar over.

Als de plekjes op uw huid helemaal weg zijn, hoeft u niet meer op controle te komen. De ziekte kan wel terugkomen.

Heeft de behandeling bij u niet goed geholpen? Of heeft u grote plekken op uw huid? Dan kunt u nog meer behandelingen krijgen. Bijvoorbeeld:

• prikken met hormonen in de bultjes
• pillen met hormonen
• pillen met medicijnen die uw afweer onderdrukken
• een behandeling met zonlicht (UV-B)

Lichen planus in de slijmvliezen van de eikel, schaamlippen of vagina gaat meestal niet over. U kunt wel perioden hebben waarin u bijna of helemaal geen klachten heeft. U komt meestal 1 keer per jaar op controle bij uw arts.

Helpt de behandeling bij u niet goed? Of heeft u veel klachten, zoals pijn? Dan komt u vaker op controle. U kunt dan nog meer behandelingen krijgen. Bijvoorbeeld prikken met hormonen of pillen.

Als u pillen krijgt, stuurt uw arts u door naar een ziekenhuis dat is gespecialiseerd in lichen planus. U krijgt pillen die uw afweer onderdrukken (methotrexaat of hydroxychloroquine). Soms slikt u daarnaast ook pillen met hormonen. Als de huid dik en hard is, kan de arts u pillen met vitamine A (retinoïden) geven.

Lichen planus bij de penis of vagina kan problemen geven met seks, zoals pijn bij vrijen of schaamte. Praat er gerust over met uw arts. U kunt ook vragen of de arts u wil doorsturen naar een specialist in problemen met seks (seksuoloog).

Lichen planus in de mond gaat meestal niet over. U kunt wel perioden hebben waarin u weinig of geen klachten heeft. Heeft u veel klachten? Dan kan de arts u pillen met hormonen geven of pillen die uw afweer onderdrukken.

Het is belangrijk om uw mond in ieder geval 1 keer per jaar te laten controleren bij uw arts of tandarts. Ook als u geen klachten heeft. Er is namelijk een kleine kans dat de plekjes mondkanker worden.

Lichen planus kan veel invloed hebben op uw leven. Door pijn en schaamte kunt u somber of verdrietig zijn. Praat erover met uw arts. De arts kan u doorsturen naar een psycholoog.
Het kan ook fijn zijn om te praten met andere mensen die het hebben. U kunt ze leren kennen via de Lichen Planus Vereniging Nederland.

Wanneer de arts bellen bij lichen planus?

Maak een afspraak met uw arts bij 1 of meer van deze klachten:

• De pijn is erger geworden.
• De jeuk is erger geworden.
• U heeft jeuk, pijn of veranderingen op nieuwe plekken, bijvoorbeeld:
  • U heeft pijn of jeuk op uw hoofd.
  • Uw haar valt uit.
  • U heeft jeuk bij uw anus (poepgat)
  • Uw nagels veranderen, ze worden bijvoorbeeld dunner, scheuren of groeien anders.
  • U heeft jeuk of pijn aan uw eikel of schaamlippen
• U maakt zich zorgen.
• U heeft problemen met vrijen.
• U heeft psychische problemen door de ziekte, zoals somberheid of verdriet.
• De ziekte is weer teruggekomen.

Maak ook een afspraak als u klachten heeft die bij lichen planus in de slokdarm horen, zoals:

• moeilijk kunnen slikken
• eten dat niet goed zakt
• pijn bij het slikken
• brandend maagzuur
• een hese stem

Meer informatie over lichen planus

Contact met mensen met lichen planus: de Lichen Planus Vereniging Nederland

We hebben deze tekst gemaakt met de richtlijn voor artsen over lichen planus.