Seksueel overdraagbare aandoeningen : soa

Video: soa

Wat is een soa?

Een soa is een ziekte die je kunt krijgen door seks. Vooral door seks zonder condoom. Je kunt een soa ook weer doorgeven aan een ander. Soa betekent: seksueel overdraagbare aandoening.

Je kunt een soa hebben zonder dat je het merkt. Je kunt het dus ook aan iemand anders doorgeven zonder dat je het merkt.

Met een soa-test weet je of je een soa hebt.

Soms kan een soa erge klachten of problemen geven. Dan is het belangrijk om snel een behandeling te krijgen.

Deze soa's komen het meest voor:

• chlamydia
• gonorroe
• herpes genitalis
• genitale wratten
• mycoplasma

Deze soa's komen minder vaak voor:

• syfilis
• hiv
• hepatitis B
• schaamluis
• trichomonas

Wat merk je van een soa?

Vaak merk je helemaal niks van een soa. Je kunt dus een soa hebben zonder klachten.

Soms merk je wel wat van een soa.

• vocht uit je vagina dat anders is dan normaal: meer dan anders, een andere kleur of je ruikt het meer
• wondjes, wratten of blaasjes op je schaamlippen of vagina
• bloed uit je vagina na de seks
• bloed uit je vagina terwijl je niet ongesteld moet worden
• pijn onder in je buik
• wratten, blaasjes of wondjes bij je anus (poepgat)
• pijn of een branderig gevoel bij het plassen
• pijn aan je anus
• vocht uit je anus
• pijnlijke bulten in je liezen (dikke klieren)
• jeuk in het haar rond je vagina
• jeuk in je bilspleet
• koorts
• gele huid en geel oogwit

• wondjes, wratten of blaasjes op je penis of eikel
• pus of slijm uit je penis ('druiper')
• pijn aan je balzak, dikkere balzak
• bij een lichte huid: rodere balzak
  bij een donkere huid is dat minder goed te zien
• wratten, blaasjes of wondjes bij je anus (poepgat)
• pijn of een branderig gevoel bij het plassen
• pijn aan je anus
• vocht uit je anus
• pijnlijke bulten in je liezen (dikke klieren)
• jeuk in het haar rond je penis
• jeuk in je bilspleet
• koorts
• gele huid en geel oogwit

Hoe kun je een soa krijgen?

Je kunt een soa krijgen door seks met iemand die al besmet is. Vooral door seks zonder condoom (onveilige seks). Bijvoorbeeld op deze manieren:

• penis in vagina
• vagina tegen vagina
• penis in anus
• pijpen (penis in mond)
• beffen (mond tegen vagina)
• een vibrator of dildo gebruiken direct na iemand anders
• met je vingers de penis of vagina van een ander aanraken en direct daarna die van jezelf

Sommige soa's kun je ook op andere manieren dan seks krijgen:

• Je kunt hepatitis B, hepatitis C en hiv krijgen via bloed van iemand die het heeft.
  Dit kan bijvoorbeeld door:
  • een tattoo of piercing zetten met spullen die besmet zijn
  • het scheermesje gebruiken van iemand die besmet is
  • naalden of spuiten gebruiken van iemand die besmet is (bijvoorbeeld bij drugs inspuiten)
• Je kunt het krijgen via kleding of handdoeken van iemand die besmet is. Dit kan bij schaamluis en bij wratten op je penis, vagina of anus.

Sommige soa’s kunnen tijdens de zwangerschap of bevalling van moeder naar baby gaan.

Dingen waar je geen soa van krijgt

• met kleren op elkaar liggen
• knuffelen
• handen vasthouden
• op een wc zitten
• naar de sauna gaan
• naar het zwembad gaan
• een insectensteek
• uit elkaars glas drinken of met hetzelfde bestek eten
• als iemand dichtbij je hoest of niest

Hoe komt een soa in je lichaam?

De oorzaak van een soa is meestal een bacterie of een virus. Die kan zitten in:

• vocht in je vagina
• sperma
• vocht dat al voor het klaarkomen uit je penis komt (voorvocht)
• bloed, ook bloed als je ongesteld bent
• de binnenkant van je vagina, penis, anus en mond

Soa's komen meestal via je slijmvliezen je lichaam binnen. Slijmvlies is dunne huid met een laagje slijm. Slijmvliezen zitten in je vagina, penis, anus, keel en mond.
Deze soa's komen via je slijmvliezen je lichaam binnen: chlamydia, gonorroe, trichomonas, hiv, syfilis, hepatitis B en mycoplasma.

Sommige soa's komen via je huid je lichaam binnen. Dit is zo bij genitale wratten, herpes genitalis en syfilis.
Sommige soa's kun je krijgen via je bloed. Dit is zo bij hiv, syfilis en hepatitis B.

Schaamluis zit op je huid, niet in je lichaam.

Op soa’s laten testen: ja of nee?

Denk je dat je misschien een soa hebt? Laat je dan testen. Dit kan bij de huisarts of GGD.

Een goede reden om je te laten testen kan zijn:

• Je hebt klachten van een soa, ook al heb je een condoom gebruikt.
• Je hebt seks zonder condoom gehad.
• Je begint een nieuwe relatie.
• Je hebt een nieuwe sekspartner.
• Je sekspartner heeft een soa.
• Je bent man en hebt seks hebt mannen.
• Seks is je werk, je krijgt geld voor seks.
• Je hebt met veel verschillende mensen seks.
  Bijvoorbeeld 3 of meer mensen in de laatste 6 maanden.
• Je hebt nog nooit een soa-test gedaan en je komt uit een gebied waar meer mensen soa’s hebben.
  Dit is vooral in Azië, Afrika, delen van Zuid-Amerika en Midden-Amerika, Oost-Europa en Rusland.

Als je een soa hebt is het belangrijk om dat zo snel mogelijk te weten, want:

• Hoe eerder je een soa behandelt, hoe beter. Je voorkomt dan dat je erge klachten of problemen krijgt.
• Als je een soa hebt, heb je een grotere kans om ook een andere soa te hebben. Je kunt dit dan laten testen.
• Als je een soa hebt, kun je die ook doorgeven aan iemand anders.

Wat moet je doen als je denkt dat je een soa hebt?

Als je denkt dat je een soa hebt:

• Laat je dan testen.
• Totdat je de uitslag weet: heb geen seks of gebruik een condoom.

Wanneer bellen als je denkt dat je een soa hebt?

Bel op werkdagen de huisarts of de GGD als 1 of meer van deze dingen voor jou kloppen:

• Je hebt klachten die kunnen passen bij een soa.
• Je denkt dat je een soa hebt.
• Je wilt je laten testen op soa's om een andere reden, bijvoorbeeld een nieuwe relatie.
• Je sekspartner heeft een soa.

Bel dezelfde dag de GGD, de huisarts, de huisartsenpost of de spoedeisende hulp van het ziekenhuis:

• als je onveilige seks hebt gehad met iemand die misschien of zeker hepatitis B of hiv heeft

Je kunt dan een spoed-behandeling met medicijnen krijgen (PEP). Als je deze medicijnen snel krijgt, kunnen ze ervoor zorgen dat je niet besmet raakt.

Heb je seks gehad terwijl je dat niet wilde? Bel zo snel mogelijk het Centrum Seksueel Geweld of je huisarts. Bel in ieder geval binnen 3 dagen.

Meer informatie over soa's

Meer informatie over soa’s vind je bij:

• Sense
• Soa Aids Nederland
• Aids Soa Infolijn
• Zanzu.nl (informatie in 16 talen)

We hebben deze informatie gemaakt met de richtlijn voor huisartsen over soa's.