Prostaatkanker: uroloog Liselotte en verpleegkundig specialist Pam geven antwoord op 10 vragen

1 - Klopt het dat bijna iedere man prostaatkanker krijgt, als je maar oud genoeg wordt?

Pam: ‘Het klopt dat de kans dat je prostaatkanker hebt groter is naarmate je ouder bent. Veel mannen krijgen een vorm van prostaatkanker als ze ouder worden. Dat klinkt heftig, maar van prostaatkanker krijg je lang niet altijd klachten of zul je overlijden. Veel mannen hebben wat we noemen een rustige vorm. Daar merk je misschien je hele leven niets van.’

2 - Kun je ook prostaatkanker krijgen als je jong bent?

Liselotte: ‘Dat kan, maar het komt heel weinig voor. De jongste persoon met prostaatkanker die ik op mijn spreekuur heb gehad was achter in de 40. Gelukkig zijn dat uitzonderingen. Meer dan 90% van de mannen die prostaatkanker krijgt is 60 jaar of ouder. En voor jongere en oudere mannen geldt: prostaatkanker is meestal goed te behandelen. Of te controleren als je (nog) geen behandeling nodig hebt.’

3 - Hoe kun je prostaatkanker herkennen?

Liselotte: ‘Vaak heb je geen klachten als je prostaatkanker hebt. Het is dus best moeilijk om te herkennen. Het geeft soms klachten als moeite met plassen, pijn bij het plassen, een minder krachtige straal of bloed in je plas of sperma. Maar deze klachten komen veel vaker door iets anders dan prostaatkanker. Zeker als je al wat ouder bent.

Je kunt prostaatkanker soms ontdekken door met een bloedtest het PSA te bepalen. PSA is een eiwit dat gemaakt wordt door prostaatcellen. Als mannen ouder worden, wordt de prostaat groter. Er zijn dan meer cellen die dat eiwit maken. Ook een ontsteking kan die waarde verhogen. Het hoeft dus zeker niet altijd te betekenen dat je prostaatkanker hebt als het PSA verhoogd is.’

4 - Doet een prostaatonderzoek pijn?

Pam: ‘Om te onderzoeken of je prostaatkanker hebt, krijgt iemand eerst een echo en soms een MRI van de prostaat. Soms is het nodig om wat weefsel uit de prostaat te halen. Een stukje weefsel heet een biopt. Veel mannen vinden dit eng. Sommige willen dit onderzoek zelfs niet doen omdat ze bang zijn voor de pijn. Maar het valt vaak mee. Net als bij de tandarts is het vooral de verdoving die je even voelt. Als die is ingewerkt voel je weinig van het onderzoek zelf. De arts en de assistent kunnen vaak helpen om te ontspannen. En zijn er voor uitleg of afleiding.’

Lees meer over een biopt van de prostaat 

5 - Waarom wordt soms gewacht met een behandeling als je prostaatkanker hebt?

Liselotte: ‘Omdat prostaatkanker niet altijd meteen behandeld hoeft te worden. Er zijn 2 soorten prostaatkanker: een ‘rustige’ en een ‘actieve’. De rustige vorm zaait bijna nooit uit. Als je die behandelt heb je vaak meer last van de behandeling dan van de kanker zelf. Je kunt bijvoorbeeld plasklachten krijgen of problemen met seks. De voordelen van behandelen wegen dan niet op tegen de nadelen. Natuurlijk houden we mensen met zo’n rustige vorm goed onder controle om te kijken of de kanker inderdaad niet groeit. We noemen dat actief volgen.’

6 - Ik vind niet behandelen best spannend. Wat heb ik hier zelf over te zeggen?

Pam: ‘Uiteindelijk is het jouw keus of je een behandeling wilt of niet. Gelukkig zijn er keuzehulpen die je kunnen helpen een keuze te maken. Je beantwoordt een aantal vragen en krijgt dan inzicht in de mogelijke bijwerkingen van een behandeling. Dat kan op het spreekuur, maar er zijn ook online keuzehulpen.’

7 - Heeft prostaatkanker gevolgen voor mijn seksleven?

Pam: ‘Dat kan zeker zo zijn. Al ligt dat aan de behandeling die je hebt gekregen. Je kunt door een operatie of door bestraling erectieproblemen krijgen. Of een droog orgasme, er komt dan geen sperma meer uit je penis tijdens het klaarkomen. Het kan ook zijn dat je wat plas verliest tijdens de seks. Of gewoon minder zin hebt. Allemaal heel vervelend.

Ik zoek samen met ‘mijn mannen’ zoals ik ze altijd noem naar oplossingen. Bijvoorbeeld een erectiepil, vacuümpomp of injecties om een erectie te krijgen. Jammer genoeg wordt dat niet vergoed door de zorgverzekeraar. Terwijl het enorm kan bijdragen aan je levensplezier en eigenwaarde. 

Soms stuur ik iemand door naar een seksuoloog om verder te praten. Er staat ook goede informatie over de gevolgen van prostaatkanker voor je seksleven op sickandsex.nl.’

8 - Hoe groot is de kans dat je geneest van prostaatkanker?

Pam: ‘Die kans is heel groot als er geen uitzaaiingen zijn. Van de mensen die een behandeling krijgen geneest meer dan 90%. En de groep mensen die een rustige vorm heeft en niet behandeld wordt leeft met prostaatkanker, maar gaat er niet aan dood. 

Zelfs als je prostaatkanker hebt met uitzaaiingen betekent dat niet automatisch dat je snel overlijdt. Ik heb patiënten met uitzaaiingen die ik al jaren zie.’  

9 - Wat kun je doen om prostaatkanker te voorkomen?

Liselotte: ‘In principe niet zo veel. Prostaatkanker is meestal gewoon pech. Mensen worden steeds ouder. Zeker bij prostaatkanker speelt leeftijd een belangrijke rol bij of je het krijgt. 

Verder denken we dat roken en overgewicht je risico iets groter maakt. En dat het bij sommige bevolkingsgroepen wat vaker voorkomt. Een klein deel van de mannen met prostaatkanker krijgt de ziekte door een erfelijke aanleg.’

10 - Waarom is er geen bevolkingsonderzoek voor prostaatkanker?

Liselotte: ‘Er wordt wel gesproken over zo’n bevolkingsonderzoek, maar het is de vraag wat je hiermee wint. Ook al spoor je prostaatkanker op in een onderzoek, dan is behandeling op dat moment lang niet altijd nodig. Misschien wel nooit. Veel mensen krijgen namelijk nooit klachten door prostaatkanker. Laat staan dat ze er aan overlijden. Je zit dan wel in spanning, moet beslissingen nemen over wel of niet behandelen. En als je kiest voor wel behandelen kun je veel last hebben van de gevolgen. Die kunnen je kwaliteit van leven negatief beïnvloeden. Terwijl je er anders misschien nooit last van had gehad.’

Over Pam Hendriks

Pam Hendriks is verpleegkundig specialist in OLVG Oncologisch Centrum. Ze ondersteunt en begeleidt al 24 jaar – eerst als oncologieverpleegkundige – ‘haar mannen’ op de polikliniek urologie voor en na de diagnose prostaatkanker. Vanaf de 1e afspraak tot na de behandeling bij de controlemomenten. Pam doet een deel van de onderzoeken en bespreekt de uitslagen. 

Over Liselotte Boevé

Liselotte is uroloog in OLVG Oncologisch Centrum. Een uroloog is een arts die gespecialiseerd is in ziekten van de urinewegen, onder andere prostaatkanker. Liselotte begon in 2009 als co-assistent in OLVG en werkt hier sinds 2016 als uroloog.  Ook doet zij promotieonderzoek naar het effect van bestraling op de prostaat bij patiënten prostaatkanker met uitzaaiingen hebben op het moment van de diagnose.